Hin íslenska verðtrygging

Ýmsum kann að þykja að verðtrygging á höfustól láns sé réttlætismál og hagur beggja aðila, lántakanda og lánveitanda.  Vissulega er það falleg hugsun að lántakandi greiði til baka raunverðmæti þess láns sem hann tekur.  Á íslenskum lánamarkaði gilda hins vegar reglur og háttsemi sem er á skjön við þessa fallegu hugsun jafnaðar og ærlegheita.

Á Íslandi er það aðeins annar aðilinn, þ.e. lánveitandinn sem tilkynnir lántakandanum með reglubundnum hætti eða árlega um hækkun höfuðstóls láns.  Einhver þriðji aðili út í bæ eða lánveitandinn sjálfur reiknar ímyndaða hækkun á raunvirði höfuðstólsins án tillits til aðstæðna lántakanda eða raunvirði hagtalna í lífi hans.  Þessi háttur er ekki aðeins á skjön við það jafnræði sem aðilar ættu að búa við, samkvæmt almennum hugmyndum um jafnræði heldur má flokka hann undir ok og þar með brot á mannréttindum.  Það að höfuðstóll láns vaxi samkvæmt duttlungum annars aðilans og án atbeina hins er ekkert annað en mannréttindabrot sem leiðir til frelsissviftingar og kúgunar.  Lántakandinn  hefur ekki einu sinni tækifæri á að bera hönd fyrir höfuð sér.

Þar að auki búa lántakendur á Íslandi við hálfgerða einokun einnar stórrar bankamafíu á peningamarkaðnum, sem endurspeglast t.d. í því að hér eru vextir margfalt hærri en í nágrannalöndunum.  Bankamafía þessi tók við af ríkisbankamafíunni þegar ríkisbankarnir voru seldir útvöldum einstaklingum og félögum á slikk. Þar að auki leyfist bönkum á Íslandi að semja við lántakendur um tvenns konar vexti, annars vegar fasta vexti og hins vegar breytilega vexti.  Um föstu vextina er samið  við töku láns, en breytilegu vextirnir eru eins og verðtryggingin á höfuðstól lána háðir einhverjum aðstæðum sem lántakandi hefur engin áhrif á.  Á sumum lánum hvíla jafnvel allir þessir vextir; verðtrygging, fastir vexti og breytilegir vextir.

Það er verkefni Alþingis að breyta lögum um banka- og lánastarfsemi þar sem aðstæður aðila verða jafnaðar.  Almenningur á ekki að sætta sig við að þurfa að taka lán á þessum kjörum til að reisa sér þak yfir höfuðið og mennta sig til að koma undir sig fótunum og koma börnum sínum til manns.  Í raun er staðan sú að ungt fólk sem kaupir sér húsnæði festist í neti "kúgara" sem heimta andvirði lánsins (hússins) þrefalt til baka, enda fer mest öll starfsæfi almennings á Íslandi í að greiða upp húsnæðislán. 

Rök bankanna á móti breytingum á verðtryggingu lána eru m.a. þau að benda á alla þá fjármuni sem Íslendingar eiga í bönkunum og lífeyrissjóðunum og hvort menn sætti sig við að þeir fjármunir rýrni í verðbólgu þeirri sem er viðvarandi í Íslandi.  Það er með verðtrygginguna á innlánin eins og útlánin að það er bankinn sjálfur sem ákveður verðtrygginguna en ekki eigandi innistæðunnar.  Ef eigandi innistæðu tilkynnti bankanum um raunhækkun á innistæðunni samkvæmt hans eigin hag, þá mætti hlusta á rök bankanna.  En það eru lánastofnanir sem hafa þennan útreikning allan á eigin hendi og rétt til að hækka höfuðstól láns eða innistæðu og breytilega vexti að eigin geðþótta og á meðan svo er mun íslenskur almenningur þrautpíndur og okaður.

Lausnin og verkefnið er að banna breytilega vexti og verðtryggingu lána til húsnæðiskaupa.